ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੋਹਲ
ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨ ਸਿਤਾਰਾ ਹੈ। ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ, ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਰਸਤਾ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਇਕ ਨਿਵੇਕਲੇ ਸਿਰਜਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਲ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਮਨਮੋਹਕ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਮੋਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਘੇ ਲੇਖਕ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਤੇ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇੱਕ ਜਾਦੂਈ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਸਧਾਰਨ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੜੵਦੇ-ਲਿਖਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਸਬਕ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਲਪਨਾ, ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਮਈ ਜੀਵਾਂ, ਦਲੇਰ ਨਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦੁਬਿਧਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਆਕਾਸ਼ਾਂ, ਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਾਉਂਦਾ ਉਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਕੀਕੀ ਤੇ ਜਿਊਣ ਜੋਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਦੋਸਤੀ, ਸਾਹਸ ਜਾਂ ਸਵੈ-ਖੋਜ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੋਵੇ, ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਨਮੋਹਕ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਿਆਲਤਾ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪਸਾਰੇ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰੀਵ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਸਬਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ
ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਚੌਹਾਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਕੰਪਾਸ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਹਮਦਰਦੀ, ਸਮਝ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਖੋਜ ਵੱਲ ਸੇਧਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਦਾ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕੂਲਾਂ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ, ਲੇਖਕ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਬਾਲ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀਆਂ ਅਸੀਮ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਪੱਤਰ ਤੇ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਵੱਕਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਨਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਨਾਲ ਓਤ ਪੋਤ ਹੈ।
ਹਿੰਦੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਮੁਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛਪਿਆ ਉਸਦਾ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਪਾਠਕ ਮਨਾਂ 'ਤੇ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੀਹ ਕੁ ਬਾਲ ਸਹਿਤ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ, ਰਚਨਾਮਕ ਅਤੇ ਮਨਮੋਹਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਚਣ ਲਈ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਅਟੁੱਟ ਸਮਰਪਣ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਉਕਸਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਬੜਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਸਦੀਵੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੂਝ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਬਾਲ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਇਆ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਨ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਵਡਮੁੱਲੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਆਓ ਅਸੀਂ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜਣ ਵਾਲੀ ਸਦੀਵੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁਨਰ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਵੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।